કુટ્ટુ, બકવ્હીટ શું છે? શબ્દકોષ, ઉપયોગો, ફાયદા, રેસીપી

ભારતમાં "કુટ્ટુ" તરીકે ઓળખાતું બકવ્હીટ (Buckwheat) એક રસપ્રદ અને ઘણીવાર ગેરસમજ થતી સામગ્રી છે. તેના નામ હોવા છતાં, તે ઘઉં, ચોખા કે જવ જેવું સાચું અનાજ નથી. તેના બદલે, તે એક "સ્યુડોસેરિયલ" છે, એટલે કે તે એક ફૂલોના છોડ (રુબાર્બ અને સોરેલ સાથે સંબંધિત) નું બીજ છે જેનો ઉપયોગ અનાજની જેમ જ થાય છે. આ વનસ્પતિશાસ્ત્રીય ભેદ ખાસ કરીને ભારતીય સંદર્ભમાં મહત્ત્વપૂર્ણ છે, કારણ કે તે કુટ્ટુને ધાર્મિક ઉપવાસના સમયગાળા દરમિયાન એક અનન્ય અને મહત્ત્વપૂર્ણ ખોરાક બનાવે છે.

ભારતમાં બકવ્હીટના સૌથી મહત્ત્વપૂર્ણ પાસાઓમાંનો એક છે તેનો ઉપવાસ સાથેનો સંબંધ, ખાસ કરીને નવરાત્રિ, શિવરાત્રી અને જન્માષ્ટમી જેવા તહેવારો દરમિયાન. આ ઉપવાસો દરમિયાન, ઘણી હિંદુ પરંપરાઓ અનાજના સેવન પર પ્રતિબંધ મૂકે છે. બકવ્હીટ તકનીકી રીતે બીજ હોવાથી અને અનાજ ન હોવાથી, તે એક સ્વીકાર્ય અને અત્યંત લોકપ્રિય ખોરાક બની જાય છે. આ "કુટ્ટુનો લોટ" (બકવ્હીટનો લોટ) ને આ શુભ સમયગાળા દરમિયાન ઘણા ઘરોમાં મુખ્ય ખોરાક બનાવે છે, જે ભક્તોને તેમની ધાર્મિક આહાર માર્ગદર્શિકાઓનું પાલન કરતી વખતે પૌષ્ટિક ભોજન તૈયાર કરવાની મંજૂરી આપે છે.

તેના ધાર્મિક મહત્ત્વ ઉપરાંત, બકવ્હીટ તેની પ્રભાવશાળી પોષક પ્રોફાઇલને કારણે સુપરફૂડ તરીકે વધુને વધુ ઓળખાય છે. તે કુદરતી રીતે ગ્લુટેન-મુક્ત છે, જે તેને સેલિયાક રોગ અથવા ગ્લુટેન સંવેદનશીલતા ધરાવતા વ્યક્તિઓ માટે ઉત્તમ વિકલ્પ બનાવે છે. કુટ્ટુમાં ડાયેટરી ફાઇબર, ઉચ્ચ-ગુણવત્તાવાળા પ્રોટીન (તમામ આવશ્યક એમિનો એસિડ ધરાવતું), અને મેગ્નેશિયમ, આયર્ન અને બી વિટામિન્સ જેવા વિટામિન્સ અને ખનિજોનો સારો સ્ત્રોત છે. આ પોષક લાભો પાચનમાં સુધારો, બ્લડ સુગરનું નિયમન, હૃદયના સ્વાસ્થ્ય અને એકંદર સુખાકારીમાં ફાળો આપે છે.

ભારતમાં બકવ્હીટની ખેતી મુખ્યત્વે પહાડી વિસ્તારોમાં થાય છે. જમ્મુ અને કાશ્મીર (લદ્દાખ અને કારગિલ સહિત), ઉત્તરાખંડ, હિમાચલ પ્રદેશ, છત્તીસગઢ અને ઉત્તર પ્રદેશ જેવા રાજ્યો મુખ્ય ક્ષેત્રો છે જ્યાં બકવ્હીટ ઉગાડવામાં આવે છે. ઠંડા તાપમાન, ઓછી જમીનની ફળદ્રુપતા અને પાણીના તાણ જેવી વૈવિધ્યસભર અને કેટલીકવાર પડકારજનક પર્યાવરણીય પરિસ્થિતિઓમાં તેની અનુકૂલનક્ષમતા તેને એક સ્થિતિસ્થાપક અને મૂલ્યવાન પાક બનાવે છે, ખાસ કરીને ઊંચાઈવાળા વિસ્તારોમાં જ્યાં અન્ય અનાજને મુશ્કેલી પડી શકે છે.

સમગ્ર ભારતમાં, બકવ્હીટનો ઉપયોગ વિવિધ રાંધણ સ્વરૂપોમાં થાય છે. સૌથી સામાન્ય "કુટ્ટુનો લોટ" છે, જેનો ઉપયોગ ખાસ કરીને ઉપવાસ દરમિયાન પરાઠા અને પૂરી જેવી રોટલીઓ બનાવવા માટે થાય છે. આ ઉપરાંત, બકવ્હીટ ગ્રુટ્સ (આખા અથવા તૂટેલા બીજ) ને ભાતની જેમ રાંધીને "કુટ્ટુની ખીચડી" જેવા વાનગીઓ બનાવી શકાય છે, જે એક પૌષ્ટિક અને પેટ ભરી દે તેવું ભોજન છે. તેને વિવિધ નાસ્તા, ઢોસા, પકોડા અને હલવા જેવી મીઠાઈઓમાં પણ શામેલ કરવામાં આવે છે, જે સ્વાદિષ્ટ અને મીઠી બંને તૈયારીઓમાં તેની બહુમુખી પ્રતિભા દર્શાવે છે.

પરંપરાગત રીતે ઉપવાસ દરમિયાન સેવન કરવામાં આવતું હોવા છતાં, તેના સ્વાસ્થ્ય લાભોને કારણે ભારતમાં નિયમિત આહારમાં બકવ્હીટ વિશે જાગૃતિ અને અપનાવવામાં વધારો થયો છે. જેમ જેમ વધુ લોકો ગ્લુટેન-મુક્ત વિકલ્પો અને પોષક-ઘન ખોરાકની શોધ કરે છે, તેમ તેમ કુટ્ટુ રોજિંદા રસોઈમાં પોતાનો માર્ગ શોધી રહ્યું છે, જે ઉપવાસના ખોરાક તરીકે તેની વિશિષ્ટતાથી આગળ વધીને સ્વાસ્થ્ય પ્રત્યે સભાન ગ્રાહકો માટે માન્ય ઘટક બની રહ્યું છે. આ પરિવર્તન દેશના વ્યાપક પોષક લેન્ડસ્કેપમાં તેના યોગદાનની સંભાવનાને પ્રકાશિત કરે છે.

કુટીનો દારોના ફાયદા, આરોગ્ય લાભો (benefits of buckwheat, kuttu, kutti no daro, kutto in Gujarati)

કુટીનો દારો એ આયર્નનો ખૂબ સારો સ્રોત છે અને એનિમિયાને (anaemia ) રોકવા માટે પણ સારું છે. ફોલેટથી સમૃદ્ધ આ કુટીનો દારો ગર્ભવતી સ્ત્રીઓ માટે સારો ખોરાક માનવામાં આવે છે. કુટીના દારામાં ફાઇબર છે, જે તમારા હૃદયને સ્વસ્થ રાખે છે અને તે ડાયાબિટીઝ માટે પણ મૈત્રીપૂર્ણ રાખે છે. કુટીનો દારો એ પ્રોટીનનો સમૃદ્ધ સ્રોત છે અને શાકાહારીઓ માટે એક શ્રેષ્ઠ પસંદગી છે. કુટીનો દારોના 13 ફાયદાઓ અને તે તમારા માટે કેમ સારું છે તે માટે અહીં જુઓ.

ગ્લાયસીમિક ઈન્ડેક્સ ના કુટીનો દારો ,Buckwheat

કુટીનો દારો નું ગ્લાયસીમિક ઈન્ડેક્સ 49 હોય છે, જે ઓછું ગણાય છે. ગ્લાયસીમિક ઈન્ડેક્સ (જી. આઇ.) એટલે, તમારા રોજના ખોરાકમાં રહેલીકાર્બોહાઈડ્રેટ ચુક્ત સામગ્રી તમારા રક્તમાં શર્કરાના સ્તરને કેટલી ઝડપથી વધારે છે તેનું ક્રમાંક હોય છે. ૦ થી ૫૦ ની નીચેનું ગ્લાયસીમિક ઈન્ડેક્સધરાવતી સામગ્રીની ગણત્રી ઓછા જી. આઇ. માં થાય છે, ૫૧ થી ૬૯ ની વચેનું ગ્લાયસીમિક ઈન્ડેક્સ ધરાવતી સામગ્રીની ગણત્રી મધ્યમ જી. આઇ. માંથાય છે

અને ૭૦ થી ૧૦૦ ની વચેનું ગ્લાયસીમિક ઈન્ડેક્સ ધરાવતી સામગ્રીની ગણત્રી ઉચ્ચ જી. આઇ. માં થાય છે. ઉચ્ચ જી. આઇ. ધરાવતી સામગ્રીડાયાબિટીસ અને વજન ઘટાડવા માટે ઉપયુક્ત નથી ગણાતી. કુટીનો દારો જેવી સામગ્રીનું જી. આઇ. ઓછું હોય છે અને તેથી તે તમારા રક્તમાં શર્કરાનાસ્તરને ઝડપથી વધારતું નથી અને શરીરમાં ધીમે-ધીમે શોષાય છે. આવી બધી સામગ્રી વજન ઘટાડવા માટે ઉપયુક્ત ગણાય છે.